ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Το περιεχόμενο του μαθήματος εστιάζει στις ριζικές αλλαγές και μετασχηματισμούς που επέφεραν τα κινήματα των ιστορικών πρωτοποριών και αυτά της μεταπολεμικής περιόδου (νεο-πρωτοπορίες) στις θεωρίες τέχνης, στις συνθήκες πρόσληψης και παραγωγής των εικαστικών τεχνών καθώς και τις επιπτώσεις και αλληλοεπιδράσεις της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στις εκάστοτε ιδεολογίες περί κοινωνίας. Γίνεται παρουσίαση των σημαντικότερων τεχνοτροπιών, εικαστικών ιδιωμάτων καθώς και της ανάλογης θεματολογίας-εικονογραφίας, ενώ εξετάζονται ταυτόχρονα και οι πολλαπλές διασυνδέσεις των έργων με άλλες τέχνες και εκδηλώσεις πολιτισμού καθώς και οι επιδράσεις της θεωρητικής σκέψης και της επιστήμης. Η συστηματική και μεθοδική επισκόπηση της ιστορικής εξέλιξης των θεωριών της τέχνης και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας του 20ου αιώνα συμβαδίζει και με την ενδεικτική παρουσίαση των ανάλογων νέων μεθοδολογιών της επιστήμης της ιστορίας της τέχνης, οι οποίες αναπτύχθηκαν στην περίοδο αυτή. Στόχος του μαθήματος είναι να αναπτύξει την ικανότητα κριτικής ανάλυσης εικαστικών έργων, να εμπλουτίσει με γνώσεις γύρω από το ιστορικό πλαίσιο της κάθε εποχής και κινήματος καθώς επίσης και την ανάλογη αισθητική ιδεολογία. Τα έργα μέσα στο σύνθετο πλαίσιο αναφορών και συμπαραδηλώσεων τους, τα θεωρητικά κείμενα καλλιτεχνών και στοχαστών καθώς και οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις μας βοηθούν να κατανοήσουμε το φαινόμενο της τέχνης, την αμφίδρομη σχέση καλλιτεχνικής δημιουργίας και ιστορίας και μας παρέχουν κλειδιά κριτικής ανάγνωσης και απόλαυσης του εικαστικού έργου. Το μάθημα προσφέρει ταυτόχρονα ειδικευμένες πληροφορίες και επιστημονικές τοποθετήσεις δημιουργώντας για τους συμμετέχοντες το γνωστικό πλαίσιο προετοιμασίας για την ενεργό εμπλοκή τους σε πρακτικό επίπεδο με το ευρύτερο πεδίο της σύγχρονης τέχνης καθώς και τη διασύνδεση του με την αρχιτεκτονική πρακτική. Η οργάνωση του μαθήματος βασίζεται σε θεματικές ενότητες διαλέξεων και σειρά προφορικών, ομαδικών παρουσιάσεων εκ μέρους των φοιτητών. Οι παρουσιάσεις γίνονται σε ομάδες επιλογής και επικεντρώνονται σε περιληπτική και κριτική ανάπτυξη αποσπασμάτων από το συνολικό έργο σημαντικών εκπροσώπων της θεωρίας. Η επιλογή των κειμένων έγινε με κριτήριο το πως κάθε απόσπασμα αποτελεί ιδιάζουσα περιπτωσιολογική ανάλυση που να επεξηγεί με σαφήνεια την εκάστοτε μεθοδολογική προσέγγιση, προσφέροντας συμπληρωματικές πληροφορίες στην εκάστοτε θεματική ενότητα. 
 
1) Εισαγωγή στις βασικές θεωρίες της τέχνης – περιοδολογήσεις: νεωτερικότητα, πρωτοπορία, μοντερνισμός. 
2) Εισαγωγή στη μεθοδολογία: Μορφολογική (formal) και πλαισιοκρατική (contetxual) ανάλυση. 
3) Αλλαγές στην εικονιστική αναπαράσταση: από τη μίμηση στη ζωγραφική αφαίρεση (Κυβισμός, Φουτουρισμός, Εξπρεσιονισμός, De Stijl, Σουπρεματισμός) - το τέλος της ηγεμονίας της ζωγραφικής: από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό στη «μεταμοντέρνα» ζωγραφική. 
4) Πολιτική, ουτοπία και «η τέχνη μέσα στη ζωή»: Επεμβατισμός στο Νταντά - Κονστρουκτιβισμός, Λεφ και Μπάουχαους - η κριτική στην κοινωνία του θεάματος: Καταστασιακή Διεθνής 
5) Το «ασυνείδητο» της εικόνας - Η νέα εικονογραφία στον Σουρεαλισμό 
6) Ρήξη με την αισθητική και η τέχνη ως έννοια: το καθεστώς του ready-made – θεσμική κρητική και η ασάφεια των ρόλων – ο «ερωτικός εννοιολογισμός» στο έργο του Marcel Duchamp 
7) Η εννοιολόγηση του κοινότοπου: η αισθητική της pop art - Η κοινωνία της κατανάλωσης, η «τέχνη των επιχειρήσεων» και η εφεύρεση του life style στο έργο του Andy Warhol 
8) Η αρένα του καλλιτέχνη: Περφόρμανς και Επιτέλεση - Σωματικές Δράσεις – Happening και Fluxus 
9) Η έννοια του ενσώματου θεατή στη Minimal Art · Η Αρχή της Συμμετοχής σε Συμβάντα και Περιβάλλοντα · Τέχνη της Performance και ο νέος ρόλος του καλλιτέχνη 
10) Η αποϋλοποίηση του αντικειμένου τέχνης: Εννοιολογική τέχνη και μετα-μινιμαλισμός 
11) Οι αλλαγές στα ηγεμονικά παραδείγματα της σύγχρονης τέχνης: Καθορισμός του Μεταμοντερνισμού και οι αρχιτεκτονικές και λογοτεχνικές απαρχές του
12) Τέχνη εντοπισμένου πεδίου (site-specific art): το πλαίσιο ως περιεχόμενο · Θεσμική κριτική, τέχνη της ιδιοποίησης 
13) Ο θεατής μες την εικόνα: η τέχνη εγκατάστασης, ο νέος ρόλος του θεατή και οι κανόνες δεξίωσης της τέχνης. 
14) Απο το White Cube στο Black Box. Η τέχνη στην ηγεμονία της κινηματογραφικής εικόνας 
15) Προς τον 21ο αιώνα (α’ μέρος): Η έκλειψη της δημόσια σφαίρας; κοινοτικές μορφές τέχνης (community based art): από τον τόπο στην κοινότητα – σχεσιακή αισθητική και η κριτική της - Ο επαναπροσδιορισμός της τέχνης στο δημόσιο χώρο. Αλλαγή φύλου: Φεμινιστική και μετα-φεμινιστική ιστοριογραφία - Καλλιτεχνική πρακτική και η πολιτική της ταυτότητας. 
16) Προς τον 21ο αιώνα (β’ μέρος): Η εμπειρία εκτός: Διεθνοποίηση, παγκοσμιοποίηση και διακίνηση καλλιτεχνών και τέχνης – Μετααποικιακή κριτική και εμπόριο τέχνης. Κριτική της ύστερης νεωτερικότητας - Όψιμο ύφος (late style) και η κριτική της μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 
Călinescu, Matei, Πέντε όψεις της νεωτερικότητας. Μοντερνισμός, Πρωτοπορία, Παρακμή, Κιτς, Μεταμοντερνισμός,  Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Αθήνα, 2011.
Δασκαλοθανάσης, Νίκος, Ιστορία της τέχνης 1945-1975, futura, Αθήνα, 2021.
Bürger, Peter, Θεωρία της Πρωτοπορίας, Νεφέλη, Αθήνα, 2010. 
Χαραλαμπίδης, Άλκης, Η τέχνη του εικοστού αιώνα, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2018.
Foster, Hal., Krauss, Rosalind., Bois, Yve-Alain., Buchloh, Benjamin., Η τέχνη από το 1900: Μοντερνισμός, Αντιμοντερνισμός, Μεταμοντερνισμός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2007.
Micheli, Mario de, Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα, Οδυσσέας, Αθήνα, 1992.
Στάγκος, Νίκος (επ.), Έννοιες της μοντέρνας τέχνης. Από τον Φωβισμό στον Μεταμοντερνισμό, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2010
Stallabrass, Julian, Σύγχρονη τέχνη. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007.
Freeland, Cynthia, Μα είναι αυτό τέχνη;, Εισαγωγή στη θεωρία της τέχνης, Πλέθρον, Αθήνα, 2005.
Βερέμης, Θάνος, Μοντερνισμός, Τέχνη και ιστορία τον 20ό αιώνα, Παπαδόπουλος, Αθήνα, 2018.
Harvey, David, Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας. Διερεύνηση των απαρχών της πολιτισμικής μεταβολής, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2009.
Fer, Briony, Batchelor, David, και Paul Wood. Realism, Rationalism, Surrealism: Art Between the Wars, Yale University Press and the Open University, Νιού Χέιβεν και Λονδίνο, 1993.
Edwards, Steve, (Ed.), Art of the Avant-Gardes, Yale University Press in association with the Open University, Νιού Χέιβεν και Λονδίνο, 2004.
Buchloh, Benjamin H. D. Neo-avantgarde and Culture Industry: Essays on European and American art from 1955 to 1975. MIT Press, Κέμπριτζ Μασαχουσέτης, 2000.
Harrison, Charles and Paul Wood, eds. Art in theory 1900-2000: An Anthology of Changing Ideas. Blackwell, Οξφόρδη και Κέμπριτζ, 1993.
Hopkins, David, After Modern Art 1945-2000, Oxford Paperbacks, Οξφόρδη, 2000.
Rorimer, Anne, New Art in the 60s and 70s. Redefining Reality, Thames & Hudson, Λονδίνο, 2001.
Αργκάν Τζ. Κ., Η Μοντέρνα Τέχνη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1998. Γεωργίου, Θεόδωρος, Αισθητική θεωρία και μοντέρνα τέχνη, Αθήνα: Futura, 2000. Δασκαλοθανάσης, Νίκος (επιμέλεια, εισαγωγή), Από τη μινιμαλιστική στην εννοιολογική τέχνη : μια κριτική ανθολογία, Αθήνα: Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2006 
Δασκαλοθανάσης, Νίκος, Ο καλλιτέχνης ως ιστορικό υποκείμενο από τον 19ο στον 21ο αιώνα, Αθήνα: Άγρα, 2004.
Λοιζίδη, Νίκη, Απόγειο και κρίση της πρωτοποριακής ιδεολογίας, Αθήνα: Νεφέλη, 1992. 
Μπρετόν, Ανδρέας, Υπερρεαλισμός και Ζωγραφική, Αθήνα: Ύψιλον, 1981.
Ομάδες, κινήματα, τάσεις της σύγχρονης τέχνης μετά το 1945, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1991. Πούλος, Παναγιώτης (επιμέλεια, εισαγωγή), Έννοιες της τέχνης τον 20ό αιώνα, Αθήνα : Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, 2006.
Σταυρακάκης, Γιάννης, Σταφυλάκης, Κωστής (επ.), Το πολιτικό στη σύγχρoνη τέχνη, Αθήνα: Εκκρεμές, 2008.
Τερζάκης, Φώτης. Τροχιές του αισθητικού : Η ιστορική σύσταση μιας αισθητικής φιλοσοφίας και ο ανθρωπολογικός της ορίζοντας, Αθήνα : Futura, 2007.
Τερζόγλου, Νικόλαος-Ίων, Ιδέες του Χώρου στον Εικοστό Αιώνα, Αθήνα: Νήσος, 2009. 
Acton, Mary, Learning to Look at Modern Art, Λονδίνο, Νέα Υόρκη: Routledge, 2004.
Alberro, Alexander, Conceptual Art and the Politics of Publicity, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 2004.
Arnason, H. Harvard, Ιστορία της σύγχρονης τέχνης : ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, φωτογραφία, Θεσσαλονίκη :Παρατηρητής, 1995.
Arnold, Dana, Ιστορία της τέχνης: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2007.
Bätschmann, Oskar, The artist in the modern world: the conflict between market and self-expression, Νιου Χέιβεν: Yale University Press, 1997. 
Bishop, Claire (επ.), Participation, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 2006. 
Bishop, Claire, Installation Art, Λονδίνο, 2005. 
Breton, André, Μανιφέστα του Σουρρεαλισμού, Αθήνα: Δωδώνη, 1972.
Buchloh, Benjamin H. D., Neo-Avantgarde and Culture Industry. Essays on European and American Art from 1955 to 1975, Mασαχουσέτη, Λονδίνο: MIT Press, 2000.
Buci-Glucksmann, Christine, Baroque Reason: The Aesthetics of Modernity (Published in association with Theory, Culture & Society), Λονδίνο: Sage, 1994.
 Buskirk, Martha, The Contingent Object of Contemporary Art, Mασαχουσέτη, Λονδίνο: MIT Press, 2003.
Cabanne, Pierre (επιμ.), Ο μηχανικός του χαμένου χρόνου : Συνεντεύξεις με τον Marcel Duchamp, Αθήνα: Άγρα, 1989.
Cauquelin, Anne, Η σύγχρονη τέχνη, Αθήνα: Το Βήμα: Γνώση, 2007.
Cauquelin, Anne, Οι θεωρίες της Τέχνης, Αθήνα: Το Βήμα: Γνώση, 2007.
Clark, T.J., Farewell to an Idea. Episodes from a History of Modernism, Νιου Χείβεν: Yale University Press, 1999.
Cottington, David. Μοντέρνα τέχνη: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2007.
Crimp, Douglas; Lawler, Louise, On the museum's ruins, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 1993. 
Debord, Guy, Κοινωνία του θεάματος, Αθήνα: Διεθνής Βιβλιοθήκη, 2000.
Deutsche, Rosalyn, Evictions: Art and Spatial Politics, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 1996.
Didi-Huberman, Georges, Ce que nous voyons, ce qui nous regarde, Παρίσι: Les Editions de Minuit, 1992.
Droste, Magdalena. Μπάουχαους 1919-1933: Αρχείο Μπάουχαους, Αθήνα: Γνώση, 2006.
Eagleton, Terry, Οι αυταπάτες της μετανεωτερικότητας, Αθήνα: Καστανιώτης 2005.
Fineberg, Jonathan, Strategies of Being: Art after 1940, Νιου Χαίβεν: Yale University Press, 2000. 
Foster, Hal, The Return of the Real, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 1996.
Frampton K., Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, Ιστορία και Κριτική, μτφρ. Θ.Ανδρουλάκης, Μ. Παγκάλου, εκ. Θεμέλιο, Αθήνα 1987. 
Frascina, Francis, Harris, Jonathan (επ.), Art in Modern Culture. An Anthology of critical texts, Λονδίνο: Phaidon, 1992.
Freeland, Cynthia. Μα είναι αυτό τέχνη; : Εισαγωγή στη θεωρία της τέχνης, Αθήνα: Πλέθρον, 2005. 
Friedberg, Anne, The Virtual Window. From Alberti to Microsoft, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 2006. 
Gray, Camilla, Η ρώσικη πρωτοπορία, Αθήνα: Υποδομή, 1987.
Greenberg, Clement, Τέχνη και πολιτισμός, Αθήνα: Νεφέλη, 2007.
Greenberg, Reesa, Ferguson, Bruce W.,Nairne, Sandy (επ.), Thinking about exhibitions, Λονδίνο: Routledge, 1996.
Guilbaut, S., How New York stole the idea of modern art: abstract expressionism, freedom and the cold war, University of Chicago Press, Chicago 1985. 
Habermas, Jürgen, Ο φιλοσοφικός λόγος της νεωτερικότητας, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1985. Harrison, Charles, Wood, Paul (επ.), Art in Theory 1900-2000. An Anthology of Changing Ideas, Λονδίνο: Blackwell, 2003.
Hays, K. Michael, Architecture's Desire: Reading the Late Avant-Garde, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 2009.
Hobsbawm E., Η εποχή των άκρων: ο σύντομος 20ος αι. 1914-1991, μτφρ. Β. Καπετανγιάννης, Θεμέλιο, Αθήνα 2004. 
Hopkins, D., After Modern Art 1945-2000, Oxford History of Art, Oxford University Press, 2000.
Internationale Situationniste, Το Αισθητικό και το Πολιτικό. Ανθολογία Κειμένων από την Cobra στην Καταστασιακή Διεθνή, Αθήνα: Ελεύθερος Τύπος, 1996.
Jay, Martin, Downcast Eyes: The Denigration of Vision in Twentieth-Century French Thought, Μπέρκλευ: University of California Press, 1994. 
Jameson Frederic, Το μεταμοντέρνο ή η πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού, Νεφέλη, Αθήνα 1999. 
Jones, Amelia (επ.), Performing the Body/Performing the Text, Λονδίνο και Νέα Υόρκη: Routledge, 1999.
Kandinsky, Wassily, Για το πνευματικό στη τέχνη, Αθήνα: Νεφέλη, 1981.
Kittler, Friedrich, Optical Media, Λονδίνο: Polity, 2010.
Kofman, Sarah. Το πρωτόλειο της τέχνης: Ερμηνεία της φροϋδικής αισθητικής, Αθήνα: Κανάκη, 2009.
Krauss, Rosalind, Passages in Modern Sculpture, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT, 1981. Krauss, Rosalind, The Originality of the Avant-Garde and Other Modernist Myths, Λονδίνο: MIT, 1986. Kwon, Miwon, One Place After Another, Κέμπριτζ Mασαχουσέτης, Λονδίνο: MIT Press, 2003. Leighton, Tanya (επ.), Art and the Moving Image. A Critical Reader, Λονδίνο, 2008. 
Mitchell, W. J. T., Iconology. Image, Text, Ideology, Σικάγο και Λονδίνο: Chicago University Press, 1986. 
Molderings, Herbert, Duchamp and the Aesthetics of Chance: Art as Experiment (Νέα Υόρκη: Columbia University Press, 2010).
O’ Doherty, Brian, Inside the White Cube, The Ideology of the Gallery space, Μπέρκλευ: University of California Press, 2000.
Rancière, Jacques, Aesthetics and Its Discontents, Λονδίνο: Polity, 2009.
Selz, Peter και Kristine Stiles, Theories and Documents of Contemporary Art, Μπέρκλευ: University of California Press, 1996. 
Wallis, Brian (επ.), Art after Modernism: Rethinking Representation, Νέα Υόρκη: The New Museum of Contemporary Art, 1984, 1996.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΜΕΤΑΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΩΡΟ